Μπασταίικα τοπωνύμια
το
πριοχή Αγιώρη:
Καραχούτσου, Βρύση του Αγιώρη,
Σημείο, Σπηλιαδιαμάντω, Μεροβίκλι,
Πιργιόνι,Σκαλώματα,
π
περιοχήΚαλυμπάκι,
Λαμπραίικα, Γουβιά, Βάτα, Μπιζάνι, Χεροματσούγκους, ..., Λακαρί, Λάκα του Δημάκη (Καλολετσιάνικη;),
Λάκες, Σπηλιά του Μάρκου( Μπιτζάρου), αρΑγγελή ή ΒαρΑγγελή, Πλάκα, και στημΠλάκα, Ζώνη, Σκουταίικα, Κιάφα, Λακασιτήρι, Λακαβίδι, Τούμπι του Μπιτζάρου, Κούμισι, Στραβαητού, Γκρίχα, Μούρι, Γκούρζες, Κοριτσιάνους, Λακαοϊρι, ΚατουΝτίστα, Πετράλωνα ή τ' Αλημαγά, Αηκωσταντή, Λιτσονάκη, Στιρήθρες, Βορό, Λιβάδι, Παλιάμπελα, Φιτεκόστους,
Πράρη, Κομποκούκια, Χιέρωμα , Καραμπάτση, Αλποχώρι, Ανάθεμα,
Κακόση, Βαριζόνη ή Βαριζόνους, Γκουριμάδι, ... του Νταγκουλη , Μουρτζιούκου, Ζάρκου, Αγιάννης κι Αγιαννάκης, Κοριτσά, Φχιέρια,
Παλιόστανη, Νταρδαμπάρδα, Φυτεκώστους, Ματσιάγκα, Κορίτους, Κρεφτότους, Φούιζα, Ντιέμπιζα, Φαλαρίδα ή Αφαλαρίδα, Λακασπαή , Γκορτσασούλη , Μισοράχη, Σάλτσου , Κορίτους, Κοκορίκια, Πέλουζες, αραΛιά, αραπαΛιού ή αραπΛιάκου
Αηλιάς, αραΤερούτσι, αραΝτρίτσι, Κάστιζα, αραΠρίφτη, Ταβάνι, Σπηλιά, Χωνί, Κοτρόνι , Σκάλουζα, -ες, Πετσούργια, Άχερα, Κουρβούλες, αραΔημακάκη,
Βαρικό, Λουτρό, κουτσΑγμέτη , μπακοΚυριάκου και μπακοΚυργιάκου Σταμίρη, Καρύδα, Ελιές, Ελιά, Βαρκό και Βαρικό, Τζαμί,
ΑηΔημήτρη, ΚουτσοΜάρη, αραΠάνου και αραΠάνους, Λιτρουβειό, Ντραγκίνα, Σπηλιά του Γιωργόπουλου, Σφέρζες ή Φέρζες , Κολλητοσούρες, Μπαθερίστρα, Καλύβιζα, Σοφά, Λιτσονάκι και Λίτσουνακι, Λαφοξιά , Στενό , Νιοχώρι, Πίγκαρη, Νεραϊδοσπήλι,
Κιόνια, Φεγγιά, Πλατιά σκάλα, Καλντερίμι, ΚουτσουΠερού, Μουρίτσα, λακαΓιάννη, Θέκρα, Φεγγαράκι, Κάστρο, αραΜπαλάτσι, Ξεράκια, Πευκώνα,Τούφα, Μισοζώνι, Μουρατάκενα, Βρωμόβρυση, Κόκαλο, Βοϊδόσκαλο, Σκαλαφίκου,
Τα Μπασταίικα τοπωνύμια, όπως ακριβώς τα λέγαν οι Μπασταίοι και τα Μπαστιωτόπουλα, τα λεν ακόμα και σήμερα τα Κρυονεριτάκια. Δεν έχει αλλάξει ούτε η Μπασταίικη προφορά τους! Κι αν αληθεύει αυτό που λεν οι γλωσσολόγοι, πως η ιστορία της γλώσσας είναι και η πραγματική ιστορία, τότε τα τοπωνύμια τη βροντοφωνάζουν κάθε φορά που η γλώσσα προφέρει το όνομά τους στο σπίτι, στο καφενείο, στη γειτονιά. Ποτέ δεν ακούστηκε διαφωνία στο όνομα ή την προφορά του. Η φυσική λειτουργία της γλώσσας έκανε καλά τη δουλειά της στο παρασκήνιο και παρά τις προσπάθειες των καλοπληρωμένων γραμματοσυντακτκών να την επισκευάσουν, αυτή το χαβά της! Ούτε που λογαριάζει την ύπαρξή τους.
- Θα πάμε να οργώσουμε στους Χεροματσούγκους, έλεγε ο γεροΠετρίλης.
- Κι εμείς θα πάμε Κοριτσιάνους, να κιώσουμε λίγο σκαλιζματάκι, που μας είναι μεινεμένο από προχτές, ο Κατσιαβός.
- Εγώσπαιρνα λίγο αραποσιτάκι στους Φιτεκόστους κι αύριο λέου να πα κι εγώ Κρεφτοτους, ο Σκράπας.
Για Κοριτους, πάγαινε ο Κρυελέσης, οι Βγεναίοι για Αραπάνους και Βαριζόνους. Αυτά τα τοπωνύμια σε - ΟΥΣ κάτι λένε ... αλλά τί ακριβως; Αν κάποιος ξέρει κάτι, ας μας πει, να μάθουμε κι εμείς. Μπας και είναι Λατινικά που τάηφεραν οι ενετοί; Κι άλλη μια υποψία. Λέμε υποψία και μόνο υποψία. Κάτι γράφει ο υπερεθνικός μας ιστορικός Παπαρρηγόπουλος. Κάτι για Σλάβους που ήρθαν τον 6ο και 7ο αιώνα μ.χ. στον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα στα ορεινά της Πελοποννήσου και με τον καιρό ενσωματώθηκαν στον ντόπιο Πληθυσμό. Και τα γράφει αυτά, για να πολεμήσει το Γερμανό Φαλμεράγιερ, που θέλει το χωριό Μπάστα κι όλα τα χωριά, σλαβοχώρια, τις πόλεις, σλαβοπόλεις, και μας τους νεοέλληνες Σλάβους, με άλλο όνομα! Βέβαια, αν έλεγες Σλάβους του Μπασταίους δεν παίρνω όρκο για τίποτα ... και δεν είν' και σήγουρο πως ξέραν οι παλιοΜπασταίοι την ύπαρξή τους!
Ο γεροΦώνης πάγαινε κατά αραΤερούτση μεργιά, οι Καστριγκακαίοι κατά αραΝτρίτση, οι Κρυελεσαίοι κατά αραΛιά και αραΠρίφτη, οι Τζουκαίοι κι ο Γκουντάνης για αραΔημακάκη. Άλλοι για αραΠεκλίτη, ο Λάμπης γι αραΠάνους, κι ο Μαηθανάσης γι αραΜάδη. Από το αρχαιοελληνικό ΑΡΟΩ και σημαίνει οργώνω τη γη. Και άρουρα το καλλιεργημένο χωράφι. Από κει και το ΆΡΟΤΡΟ και το νεοελληνικό αλέτρι. Οι περιγραμάτου γραμματικοσυνταχτικοί λένε πως τα γράμματα Λ και Ρ είναι υγρά και μπορούν να αντικαταστήσουν το ένα τ' άλλο. Οι Μπαϊσταίοι δενγκξέρανε και δεμπορούσαν ναντο κάνουν αυτό. Κιούτε που τοκάνανε!
Οι Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου ελληνισμού, όπως τους αποκαλεί ο Κ. Μπίρης στο ομότιτλο βιβλίο του, διατήρησαν τον τύπο ΑΡΑ και σίγουρα τα σημερινά ονόματα αυτών των χωραφιών μας λένε και τα ονόματα των πρώτων ιδιοκτητών - καλλιεργητών, που σίγουρα ήταν και οι πρώτοι Αρβανίτες κάτοικοι του Μπάστα, μετά το 1350 μ.χ., εκτός και ήρθαν μαζί με τους Σλάβους του Παπαρρηγόπουλου και Φαλμεράγιερ. Αλλά και τα: Φούιζα, Σφέρζες, Γκούρζες, Πέλουζες, Σκάλουζα, Λακίδιζες, Κάστιζα και πολλές άλλες είναι ονομασίες Αρβανίτικες.
Υπάρχουν κι άλλες ονομασίες, όπως: στου Κοτρόνι, στο Ταβάνι, στου Πίγγαρι, στη Ντραγγίνα, το μισοτελειωμένο ενετικό Κάστρο στα Κιόνια, όπως και οι πάμπολλες ενετικές ελιές, σύμφωνα με την ζωντανή πανίσχυρη παράδοση, που είναι, μάλλον, ενετικής προέλευσης. Θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε όλα τα ονόματα των τοποθεσιών του χωριού.
Μπάστα.
φ1. Πευκοστεφανωμένο το χωριό Μπάστα. (αρχές της 10ετίας του '80. Μάρτυρες ο Ντάλος κι Σουμάνης) |
φ2. β' μισό του '80. Η Βρύση του Μπάιστα με τον Πλάτανό της και τη Τζουκαίικη χαμοκέλα. Ποιόναι κείντο το τσιουπί; |
2. Αγιώρης, ο. Σαν γενικό τοπωνύμιο ο Αγιώρης περιλαμβάνει κι άλλες "μικρότερες" τοποθεσίες, όπως: το μεγάλο γκρεμό Μεροβίκλι, το Σημείο, τη Σπηλιαδιαμάντω, την πετρόχτιστη Βρύση τ' Αγιώρη, του Καραχούτσου.Εκτείνεται από Κοριτσάνους, Λακαoϊρι και Σοφά Β, τη Γκρίχα και τις Λάκες ΒΑ, Καλιμπάκι ΝΑ, Μεροβίκλι ΝΔ και Μπαθερίστρα ΒΔ και περιλαμβάνει τα χωράφια των Φωναίων Σωτήρη και Ξενοφώντα , τα Νταγκουλαίικα,Σωτηρακαίικα, Σκουταίικα, της Γκουντάναινας (τώρα Ντρινάκου), του Ρήγα, και του Γιωργόπουλου. Το μικρό πανέμορφο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στην κορυφή του ομώνυμου λόφου. Το εκκλησάκι αυτό έχει τη δική του ιστορία. Λένε, ο παπαΚάστας, ο Μέλιος του Μελιόπουλου και άλλοι, πως η τοποθεσία που ήταν χτισμένο παλιά, σε απροσδιόριστο χρόνο, ήταν 200(;) με 500(;) μέτρα Β. και πως είχαν δει και ίχνη από τα θεμέλιά του. Ο Μέλιος υποστηρίζει πως ήταν χτισμένο 500 μέτρα Β., στο σύρραχο των χωραφιών του Ρήγα και του Γιωργόπουλου και του Κατσιαβαίουνε από τη μεριά Κοριτσιάνιους. Σε επιτόπια έρευνα στην περιοχή περιοχή αυτή δε βρέθηκαν τέτοια ίχνη. Ο παπαΚώστας υποστηρίζει πως το παλιό εξωκλήσι ήταν χτισμένο 200 μέτρα Β του σημερινού. Βέβαια εκεί υπάρχουν κάποιες πέτρες στο πάνω όριο του Σωτηρακαίικου χωραφιού, αλλά δεν υπάρχει καμία υποψία χτίσματος. Συνήθιζαν οι Μπάσταίοι κι όχι μόνο, τις πέτρες των χωραφιών να τις παραμερίζουν στα όρια των χωραφιών τους. Στη θέση που βρίσκεται το σημερινό ξωκλήσι, χτίστηκε στις αρχές της 10ετίας του '40. ...
φ4. Το ξωκλήσι στη γιορτή του. |
φ5. Απ' το Σημείο. |
φ6. Κι άλλη φωτό απ' το Σημείο. |
φ7. Του Μπάιστα με τα χωράφια του. |
φ8. Του Μπάιστα με τα χωράφια του |
φ9. Του Μπάιστα με τα χωράφια του. Στην πλάτη του χωριού είναι του Καλυμπάκι και τα Κιόνια. Στα δεξιά του Καραμπάτσι και στ' αριστερά του ο Αηλιάς, Σφέρζες και Λαφοξιά. |
φ10. Του Μπάιστα με τα χωράφια του. Οι πευκοκορφάδες είναι του Περσαιναίου Αγιώρη. Αυτές που του απόμειναν απ' τις φωτιές. |
φ11. Ο Περσαιναίος Αγιώρης τα λέει με τον Μπασταίο. |
Ο Περσαιναίος μπραζέρης του δικού μας Αγιώρη, με τους μαγαλόπρεπους γκρεμούς του. Οι Αγιώργηδες τα λένε μέρα - νύχτα. Αυτό μου τόειπε ο ίδιος όταν φωτογράφιζα τα Μπσταίικα και τον ίδιο. Μάρτυρες μου ο Μπασιούρης κι ο Σουμάνης! Ο Μπασταίος, που φαίνεται σε δεύτερο πλάνο μικρούλης, αν και αρχαιότερος και λίγο μεγαλύτερος, ενημερώνει τον Περσαιναίο για τις μπαγαποντιές του Δία στα Ολύμπια κι ο Περσαιναίος για όσα συμβαίνουν στου Μπάιστα και τα Μπασταίικα παλιοχώραφα: Τη Φούιζα, Γκορτσασούλι, Ντάρδαμπάρδα. Ντιέμπιζα, Ζάρκου και Μουρτζιούκου. Γκορτσιά, Φχιέργια και Κακόση. Βαριζόνους, Καραμπάτση, Αλποχώρι. Πράρη, Κιάφα, Κομποκούκια, Λακαβίδι. Κατουντίστα, Γκούρζες, Μούρη, Λιτσουνάκι. Κοριτσιάνους, Φιτεκόστους, Κρεφτότους, Κορίτους, Αραπάνους! Το Χεροματσούγκους δεν το βλέπει ούτε ο Μπασταίος Αγιώρης. Είναι κάτου από τη μύτη του, και κάτ' από τη μύτη, κανένας δε είδε ποτέ του τίποτα. Μόνο ακούει, αν βέβαια ...
Κάτι περαπάνω λέει για τ' αραΤερούτση, αραΝτρίτση, αραΛιά, αραΠρίφτη, αραΔημακάκη, αραΜπαλάτση, αραΠεκλίτη, αλλά και για το Καλολετσιάνικο αραΜάδι! (αρα = χωράφι του ... Από κει και το άροτρο, τ' αλέτρι).
Για τ' άλλα χωράφια μούειπε να πάτε τ' Αγιώργιού να τον ρωτήστε. Ο Μπασταίος δε θα κακιώσει. Είναι αδερφοποιητοί από παλιά.
Ο Περσαιναίος Αγιώρης έλεγε και λέει μόνο τα καλά που κάνανε οι Μπασταίοι. Τα κακά, αν και δεν κάνανε τέτοια οι Μπασταίοι, δεν έλεγε κουβέντα. Όλα, μα όλα τα σχορνούσε. Μόνο οι Μπασταίοι τον βλέπανε ολημερίς, και απόμακρα φιλαράκια κολητά. Βέβαια τον βλέπανε λίγο λοξα και οι Χιλιδοναίοι. Οι Περσαιναίοι και οι Καλολετσιάνοι, ακόμα κιαν στραβοζβερκίαζονταν, δεν μπορούσαν να τον δουν από τα σπίτια τους. Απαιτούσε να πάνε επί τόπου και τότε τους έκανε τη χάρη. Αν και δεν πήγε ποτέ κανένας Μπασταίος στη γιορτή του, γιατί έπρεπε να πάνε στη γιορτή του δικού τους Αγιώρη, εκτιμούσε πολύ τους Μπασταίους. Κοιτάγανε, ακόμα κι άθελά τους κατα κεί, και κείνος ενημέρωνε το φίλο του αμέσως!
1. Η Βρύση του Αγιώρη, στου Καραχούτσου.
φ12. Φωτό της 03/09/2011 |
φ13. (03/09/2011) Και για τους άπιστους Θωμάδες ... Νάτο το θεργιό! Έχει αχαμνήνει το μαύρο. Δε βρίσκει πια βασιλοπούλες! |
2. Καραχούτσου, στου. το χωράφι του Μπουρδουβέλη στον Αγιώρη. Μεγάλη η ιστορία αυτού του Καραχούτσου ... (δες σελ. 39 στο: "ΗΛΕΙΑ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ" του Χρυσανθακόπουλου και "ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ" του Κ. Μπασέτα)
3. Σημείο,στο. Το τοποθέτησε ο στρατός. Δεν υπάρχει πια. Έχει κατρακυλήσει κατά Κιόνια μεργιά (τέλη 20ου αρχές 21ου αιώνα)
φ14. Το Μεροβίκλι με όλους τους γκρεμούς, από Χεροματσούγκους μέχρι Μπαθερίστρα κι όλα, σχεδόν, τα Κιόνια. Η φωτό είναι παρμένη από το Καυκαναίικο το καλοκαίρι του '12. |
4. Σπηλιαδιαμάντω, η. Μικρή σπηλιά στο πλάι τ’ Αγιώρη προς Χεροματσούγκους, πολύ κοντά στο μεγάλο γκρεμό. Σήμερα έχει γκρεμιστεί. Λένε πως έμενε μια γυναίκα που τη λέγανε Διαμάντω .
5. Μεροβίκλι, το. Είναι το μεγάλο ζωνάρι. (φ16)
6. Πιργιόνι, το. Δύσβατο μονοπάτι, που οδηγεί από το Κάστρο στο Σημείο.(φ17)
7. Σκαλώματα, τα.
8. Γκουρικλιάτη, στου.
2. Καλιμπάκι
1. Λαμπραίικα, τα.
2. Γουβιά του Μπίρμπα
3. Βάτα
4. Μπιζάνι, τα μπεζανίτικα )
5. Χεροματσούγκους ,
6. Λακαρί
7. Δημάκη, η Λάκα του Δημάκη είναι Καλολετσιάνικη.
3. Λάκες,
1. Σπηλιά του Μάρκου,
2. Πλάκα, στημΠλάκα
3. Ζώνη , η πρώτη ζώνη
4. ….. Σκουταίικα
5. Κιάφα
4. Λακαβίδι, του μπαρμπαΣωτήρη του Φωνόπουλου
1. Τούμπι, Μπιτζαραίικο του Μάρκου,
2. Κούμισι, του Ντρίνα (σήμερα)
3. Στραβαητού, με την Αγραπιδιά του Αντριγαίουνε, που δεν υπάρχει πια.
4. Γκρίχα , του Ρουλάκου, αδιάβατο χωράφι απ' τις αφάνες.
5. Λακασιτήρι, του Χρήστου Γ. Νταγκούλη
4. Μούρι, α) του Ρουλάκου, α1) του Καρδαριτσιώτη και της Γκουντάναινας β) του Σταμάτη του Τζούκα και γ) τ’ Αντωνόπουλου
1. Κοριτσιάνους, του Κατσιαβαίουνε.
2. Γκούρζες και Γκούριζες, του Αντριγαίουνε και Κρυελεσαίωνε.
3. Λακαοϊρι. Του Τζουκαίουνε. Εδώ πρωτογνωρίστηκε ο Αράπης με τους Μπασταίους, καθώς έλεγε στο καφενείο του Ντάλου ο Αντώνης τ' Αντωνόπουλου.
5. ΚατουΝτίστα
. 1. Πετράλωνα ή τ’ αλώνι του Αλημαγά ,
2. Αηκωσταντή,
2α. Λιτσονάκη.
2 β . Σταρήθρες
3. Βορό, του Μοσκιού
4. Λιβάδι, του Τζουκαίουνε
5. Παλιάμπελα
6. Φιτεκόστους
6. Πράρη
1. Κομποκούκια ,
2. Χιέρωμα ,
3.
7. Καραμπάτση,
1. Αλποχώρι,
2. Ανάθεμα
3. Βαριζόνη ή … νους
4.
8. Κακόση,
1. Μουρτζιούκου ,
2. Ζάρκου ,
3. Αγιάννης κι Αγιαννάκης
3α. Κοριτσά, στηγΚορτσιά
3β. Φχιέρια ,
3β . Γκουριμάδι ,
4. Ντιέμπιζα
10. Παλιόστανη
1. Νταρδαμπάρδα ,
2. Φυτεκώστους ,
3. Ματσιάγκα ,
4. Κρεφτότους
11. Φούιζα,
Ντιέμπιζα
Φαλαρίδα ή Αφαλαρίδα,
Λακασπαή ,
Γκορτσασούλη ,
Μισοράχη
Σάλτσου ,
Κορίτους,
Κοκορίκια ,
Πέλουζες
αραΛιά
12. Αηλιάς
1. αραΤερούτση,
αραΝτρίτσι,
Κάστιζα
αραΠρίφτη,
Πετσούρια ,
Ταβάνι,
Σπηλιά
Χωνί,
Κοτρώνι ,
Σκάλουζα, -ες
Άχερα
Κουρβούλες,
1. αραΔημακάκη
2. Βαρικό
3.Στο Λουτρό,
4 κουτσΑγμέτη ,
5. μπακοΚυριάκου και μπακοΚυργιάκου
5α. Τζαμί και Τζιαμί, το. Η τοποθεσία αυτή βρίσκεται στο μικρό τούμπι του χωραφιού τ' Αντωνόπουλου, απόγονου του Αράπη (Άραβα) του χωριού Μπάστα. Υπάρχουν τα σημάδια από τρίματα κεραμιδιών και λιθαριών που υπάρχουν στο σύνερο των χωραφιών των αδερφιών Γιώρη και Γιάννη (Πετρίλη), γιών της Κατερίνης, κόρης του γεροΦώνη και της γριαΦώναινας και γυναίκας του Μήτσιου του Τζούκα. Το μικρό λιθόχτιστο Τζαμί πρέπει να χτίστηκε προεπαναστικά και να ήταν αφιερωμένο στον προφήτη Ηλία, τον οποίο τιμούν σαν προφήτη και οι μουσουλμάνοι. Ο χριστιανικός Αηλιάς χτίστηκε στη 10ετία του '50 από το Σωτήρη το Φωνόπουλο, γιο της Χριστίνας, μεγαλύτερης αδερφής της Κατερίνης και οι περαστικοί μπορούν να δουν τους τοίχους που έχουν απομείνει. Φαίνεται πολύ καλά απ' τη διχάλα του δρόμου που πάει,αριστερά προς Σπηλιά, Χωνί, Βαρικό, Σταμίρη, Τζιαμί και Κουτσαγμέτι, και δεξιά προς Κουρβούλες, Αραδημακάκι, Λουτρό και Ποτάμι, αν, βέβαια τηράξουν κατά κει. Μα και από οποιαδήποτε μεριά του κόσμου μπορεί να δει δορυφορικά όλα αυτά στους χάρτες της Γκουγκλ! Πριν 5-6 χρόνια κάποιος νεαρός είπε πως: παλιά ο Αηλιάς δεν αναφερόταν στο χριστιανικό, αλλά στο μουσουλμανικό!
6. Σταμίρη,
7. Καρύδα,
8. Ελιές,
9. Ελιά,
10. Βαρκό και Βαρικό
13. ΑηΔημήτρη
1. ΚουτσοΜάρη,
1α. αραΠάνους
2. Λιτρουβειό,
3. Ντραγκίνα,
4. Σπηλιά του Γιωργόπουλου, κάθε πέτρα και σκροπιός (ξανθός)
5. Σφέρζες ή Φέρζες ,
6. Κολλητοσούρες,
7. Μπαθερίστρα,
8. Καλύβιζα,
9. Σοφά,
10. Λιτσονάκι και Λίτσουνακι
14. Λαφοξιά
1. Βαραγγελή ,
2. Στενό ,
3. Νιοχώρι
4. Πίγκαρη
5. Νεραϊδοσπήλι,
15. Κιόνια
1.Φεγγιά ,
2. Πλατιά σκάλα ,
3. Καλντερίμι και Καλντιρίμι, το.
4. Κουτσουπερού ,
5. Μουρίτσα ,
6. λακαΓιάννη ,
7. Θέκρα ,
8. Φεγγαράκι ,
9. Κάστρο ,
10. Αραμπαλάτσι ,
11. Ξεράκια ,
12. Πευκώνα ,
13. Τούφα ,
14. Μισοζώνι ,
15. Μουρατάκενα ,
16. Βρωμόβρυση ,
17. Κόκαλο ,
18. Βοϊδόσκαλο,